Na pewno słyszeliście o Systemie Produkcyjnym Toyoty i jego dwóch filarach, tj. produkcji dokładnie na czas (just-in-time) i jidoce, oraz o jego fundamencie, jakim jest stabilność wynikająca z pracy standaryzowanej oraz ciągłego doskonalenia i innowacji. Na swojej stronie internetowej Toyota wyjaśnia ten system następująco:
System Produkcyjny Toyoty (TPS) powstał na podstawie dwóch koncepcji: jidoki (tłumaczonej jako „automatyzacja z ludzką inteligencją”) – gdy pojawia się problem, sprzęt zatrzymuje się natychmiast, co zapobiega produkcji wadliwych produktów; oraz just-in-time – każdy proces produkuje tylko to, co jest potrzebne następnemu procesowi w ciągłym przepływie.
System Produkcyjny Toyoty (TPS)
TPS zaczyna się od jidoki, a każdy skuteczny system produkcji zaczyna się od wbudowania jakości w proces. Podejście Toyoty do jakości ma swoje początki w końcu XIX i na początku XX wieku, w okresie formowania grupy firm Toyoda. Sakichi Toyoda (1867–1930) jest w Japonii pewnie tak znany jak Eli Whitney w USA lub James Watt w Wielkiej Brytanii. Planował pójść w ślady ojca i zostać stolarzem, jednak poczuł ducha wynalazcy. Podwójnie zainspirowany – osobiście i pod wpływem narodowej ambicji – w pierwszej dekadzie XX wieku opatentował jidokę. Stało się to ważnym kamieniem milowym, ale jednocześnie było tylko jednym z kroków w ponad trzech dekadach wysiłków zmierzających do celu: wyprodukowania najlepszego na świecie automatycznego krosna. Wprowadził je na rynek w 1924 roku, zdobywając światowe uznanie.
Jego pierwszą i osobistą inspirację stanowiła matka i inne kobiety w rodzinnym mieście, znajdującym się w obecnej prefekturze Shizuoka, pracujące przy drewnianych krosnach. Jeszcze bardziej inspirowały go ambicje narodowe. Ośmieliła go nowa polityka rządu japońskiego, zachęcająca do tworzenia miejscowych wynalazków, aby konkurować w globalnym środowisku gospodarczym i politycznym, w którym Japonia zostawała w tyle.
Sakichi Toyoda założył kilka firm, m.in. Toyota Industries Corporation, z której w 1937 roku wyodrębniono Toyota Motor Corporation. Z niej wywodzi się Toyota Material Handling Group, znana powszechnie jako Toyota Logistics & Forklift Company (TL&F). To tu dokonano największych postępów w zakresie doskonalenia jakości od czasu zainspirowanej przez Deminga poprawy jakości w okresie japońskiego cudu gospodarczego po II wojnie światowej. O tych postępach opowiada książka Sadao Nomury Droga Toyoty do doskonałej jakości.
Autora książki, a zarazem spiritus movens tej historii, można uznać za współczesnego W. Edwardsa Deminga. Przez prawie dziesięć lat Sadao Nomura przeprowadził TL&F przez serię działań i innowacji, które radykalnie podniosły poziom jakości produktów. Co istotne dla nas, wprowadził powtarzalny proces, możliwy do odtworzenia przez każdego producenta. Proces można powtórzyć tylko dzięki staranności i wytrwałości na drodze do wyjątkowej poprawy jakości, która zaczyna się od redukcji wad w procesie (w TL&F zredukowano je o 98%), zmniejszenia roszczeń reklamacyjnych od klientów (w TL&F zredukowano je o 93%) oraz wdrożenia procesów inżynierii projektowej w górze strumienia, aby zapobiegać powstawaniu wad w ogóle.
Mówiąc w skrócie: postępujcie zgodnie z krokami przedstawionymi szczegółowo w tej książce, a będziecie cieszyć się tak spektakularną poprawą jakości jak Toyota Logistics & Forklift i inne firmy.
Jidoka – koncepcja na miarę XXI wieku
System Produkcyjny Toyoty i twój system produkcyjny powinny zaczynać się od tego samego punktu wyjścia: jakości wbudowanej w proces. Osiągnięcie doskonałej jakości – wbudowanej, a nie uzyskiwanej dzięki przeróbkom po kontroli – jest jednym z dwóch podstawowych celów jidoki. Drugi to szacunek dla człowieka. Ale najpierw spójrzmy na to ciekawe słowo, jakim jest „jidoka”.
Jako pojęcie jidoka może powodować dezorientację nawet w Japonii, ponieważ jest to termin utworzony na bazie japońskiego słowa i kanji oznaczającego automatyzację.
Praca maszyny – lub działanie jakiejkolwiek technologii – powinna być oddzielona od pracy ludzi, przy czym to maszyny (lub jakakolwiek automatyzacja) powinny pracować dla ludzi, a nie odwrotnie! Ten szacunek dla człowieka i ten sposób myślenia o projektowaniu pracy jest podstawą wszystkich działań we wszystkich spółkach Toyoty.
Automatyczny mechanizm zmiany czółen zamontowany w tym krośnie umożliwiał automatyczną wymianę czółen i dostarczanie przędzy wątku bez utraty prędkości podczas pracy z dużą szybkością. Inne funkcje obejmowały prowadnicę wymiany czółen, automatyczne zatrzymanie w razie przerwania nitki wątku lub osnowy oraz inne elementy zapewniające automatyzację, ochronę i bezpieczeństwo. To krosno zapewniło najlepszą na świecie pracę pod względem produktywności i jakości tkanin. Inżynier z firmy Platt Brothers & Co., Ltd. z Anglii będącej jednym z największych na świecie producentów maszyn włókienniczych w tamtym czasie z podziwem nazwał urządzenie „magicznym krosnem”. Po udanym wprowadzeniu automatycznego krosna, w dniu 17 listopada 1926 roku w siedzibie Toyoda Boshoku w Nagoi odbyło się spotkanie założycielskie Toyoda Automatic Loom Works, Ltd. (obecnie Toyota Industries Corporation).
Dantotsu
Po zaadaptowaniu jidoki przyszedł czas na kolejną japońską koncepcję. Stanowi ona istotę tej książki i systemu produkcyjnego firmy Toyota Logistics & Forklift Company w XXI wieku. Dantotsu jest kolokwializmem, który oznacza coś „ekstremalnego” (podobnie jak „programowanie ekstremalne”), „radykalnego” lub „spektakularnego”. Tak więc jakość Dantotsu oznacza wyniki jakościowe, które są wybitnie lepsze: spektakularną poprawę jakości.
Sadao Nomura został zaproszony do współpracy z TL&F w 2006 roku po zakończeniu kariery w Toyota Motor Corporation, gdzie spędził ponad cztery dekady. Zebrał tam więcej doświadczeń niż przeciętny pracownik – od działu produkcji przez zapewnienie jakości aż po wsparcie dla dostawców i zakładów Toyoty na kilku kontynentach. W szczególności w zakładzie Motomachi jako sensei przyczynił się do rozwoju kluczowych procesów poprawy jakości i produktywności, które doprowadziły zakład do najlepszych w historii wyników, jeśli chodzi o uruchomienie produkcji nowego modelu samochodu (najlepiej sprzedającego się samochodu osobowego średniej wielkości – modelu Mark II szóstej generacji, znanego na niektórych rynkach jako Cressida). Udało się osiągnąć stabilność pełnoskalowej produkcji już w pierwszym miesiącu produkcji.
Zasady i metody wprowadzone przez Sadao Nomurę doprowadziły wprost do niezwykłej poprawy jakości w firmie już będącej producentem o najlepszej jakości na świecie. Sensei Nomura i TL&F udowodnili, że nawet najlepsi mogą stać się lepsi. Wy i Wasze firmy również możecie stać się wyraźnie lepsi i osiągnąć spektakularną jakość.
Artykuł powstał na bazie przedmowy Johna Shooka i Toshiko Narusawy do książki Droga Toyoty do doskonałej jakości. Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa Lean Enterprise Institute Polska i jest dostępna w księgarni leanbooks.pl.
Książka została objęta patronatem firmy Toyota Material Handling Polska i zawiera przedmowę napisaną przez dyrektorów reprezentujących firmę.